Her Linux Kullanıcısının Bilmesi Gereken Temel Komutlar ve Terminal Tuş Kısayolları(125+ Komut)

Herkese Selamlar,

Bu yazıda Linux sistemlerde kullanabileceğimiz temel komutlar ve tuş komutlarından bahsedeceğim. Burada vermiş olduğum komutların hepsi Uçbirim, Konsole vb. komut satırı pencereleri üzerinden veya X-windows altındaki bir terminal programından (x-term, rxvt, aterm gibi) çalışmaktadır.

Fakat burda vereceğimiz tuş komutlarının bazıları komut satırı pencerelerine özgüdür ve x-altında pencere yöneticinize göre farklı hareket etmektedirler.

Uçbirim ya da orijinal adıyla GNOME Terminal, GNOME masaüstü ortamının komut satırı aracıdır.

Bir pencere yöneticisi üzerinden komut satırına bağlanan GNOME Terminal gibi yazılımlar genel olarak “uçbirim” olarak ifade edilmektedir. Bu yazılımlar aynı zamanda “konsol, kabuk, terminal” gibi terimlerle de anılırlar.

Konsole, KDE projesi kapsamında geliştirilen klasik bir uçbirim öykünücüsüdür. Konsole uçbirimini diğer uçbirimlerden ayıran özelliği neredeyse sıfırdan yazılmasıdır (xterm veya rxvt bazlı değildir).

Komut Satırı Kısayol Tuşları

Komut                 Açıklama 
Ctrl + Alt + F1       Bir sonraki terminale geçmektedir.
Ctrl + Alt + T        Terminal ekranını açar.
Ctrl + Shift + W      Terminal ekranını kapatır.
Ctrl + A             İmlecin bulunduğu komut satırında, imleç en    başa gider. Yazılar silinmez.
Ctrl + E             İmlecin bulunduğu komut satırında, imleç en sona gider. Yazılar silinmez.
Alt + F              İmlecin bulunduğu kelimenin sonuna gider.
Alt + B              İmlecin bulunduğu kelimenin başına gider. 
Ctrl + F             İmlecin bulunduğu karakterin önündeki karaktere gider.
Ctrl + B             İmlecin bulunduğu karakterin arkasındaki karaktere gider.
Ctrl + U             İmlecin bulunduğu yerden satırın başına kadar ki kısmı keser(panoya ekler.)
Ctrl + Y             Terminalde son kestiğimizi imlecin bulunduğu yere yapıştırır.
Ctrl + W             İmlecin bulunduğu kelimenin öncesini siler, bulunduğu kelime dışındaki diğer kelimeleri silmez.
Ctrl + K             İmlecin bulunduğu yerden satırın sonuna kadar ki kısmı keser(panoya ekler.)
Alt + T              Bu kısayol tuşu, imleç boşluktaysa kendisinden önceki iki kelimeyi ya da imleç kelimenin üzerindeyse üzerinde bulunduğu kelimeyi ve önceki kelimeyi yer değiştirir.
Alt + L              İmleçten sonraki bütün harfleri küçük harf(lowercase) yapar.
Alt + U              İmleçten sonraki bütün harfleri büyük harf(uppercase) yapar.
Alt + C              İmlecin üzerinde bulunduğu harfi büyük yapar ve imleç kelimenin sonuna gider.
Alt + D              İmlecin üzerinde bulunduğu harf ile beraber kelimenin sonuna kadar keser.
Alt + .              Önceki komuttaki son kelimeyi yazdırır.
Ctrl + T             İmleçten önceki iki karakteri yer değiştirir.
Ctrl + R             Önceden kullandığınız komutları aratır.
Ctrl + G             Ctrl + R'deyken bulduğunuz komuta girmeden direk çıkar.
Ctrl + J             Ctrl + R'deyken bulduğunuz komutu çalıştırmadan kopyalamanızı sağlar. Değişiklik yapabilirsiniz.
Alt + R              Ctrl + R'deyken bulduğunuz komut değiştirdiysek, değişiklikten önceki haline geri getirir. Bir daha bu kısayolu kullanırsak yaptığımız değişikliğe döner.
Ctrl + P             Geçmişte kullanılan komutları geriye doğru komut satırına getirir. Yukarı tuşu ile aynı işlevi görür.
Ctrl + N             Komut geçmişinde ileri doğru gitmemizi sağlar. Aşağı tuşu ile aynı işlevi görür.
Ctrl + L             Ekranı temizler. Clear komutu ile aynı işlev.
Ctrl + Alt + F7      Daha önceden açmış olduğunuz sonra CTRL + Alt + F1 ile çıktığınız X oturumuna geri döner.
Ctrl + Alt + Del     Sistemi kapatıp reboot (baştan başlatmak) etmek anlamına gelir. Konsoldaki shutdown (kapat) komutu gibi davranır. Reset (Sıfırlama) tuşuna basmayıp bunu tercih etmeniz gerekir.
Ctrl + C             Mevcut komutu durdur. Genelde konsoldaki basit komutlar için kullanılır.
Ctrl + D             Eğer sizden girdi kabul eden bir konsol komutundaysanız dosya sonu (EOF) yollar, promptaysanız logout olursunuz. O yüzden iki defa basmayın.(Geçerli kabuk oturumundan çıkar.)
Ctrl + S             Uzun çıktı içeren komutların çıktı vermesini durdurur. Komut çalışmaya devam eder.
Ctrl + Q             Ctrl + S'den sonra kullanılırsa komutun çıktı vermesini sağlar.
Ctrl + Z             Çalışmakta olan komutu duraklatır. Duraklatılan komut bg ile arka planda çalışır. fg ile ön planda çalışır. jobs ile duraklatılan programlar görünür.
Shift + Insert       Yapıştırma işlemini klavyeden yapar.

Temel Linux Komutları

Önemli ve unutlmaması gereken Linux Komutlarını içeririr.

Sistem Komutları

• uname -u : Sistem bilgisi(çekirdek sürümü, tarihi ve mimarisi)
• uname -r : Çekirdek sürümü bilgisi
• uptime : Sistemin ne kadar zamandır açık olduğunu ve yükü gösterir
• hostname : Sistem adı
• last reboot : Son kapanma listesi çalışma düzey değişikliği dahil
• date : tarih hakkında bilgi verir
• cal : takvim
• w : hangi kullanıcı o anda hangi komutu çalıştırdığını görürüz.
• whoami : o anki kullanılan kullanıcı adını verir
• finger yakup : Kullanıcı hakkında bilgi verir
• echo “user:passwd” | chpasswd : Tek satırda parola yenilemek

Donanım Komutları

• dmesq : Kernel mesajlarını verir
• cat /proc/cpuinfo : İşlemci hakkında bilgi verir
• cat /proc/meminfo : Bellek(RAM) hakkında bilgi verir
• cat /proc interrupts : CPU Çekirdek sistem kesme listesi
• lshw : Sistemin donanım konfigurasyon bilgileri
• lsblk : Disk Bölümleme tablosu
• free -m : Sistemde kullanılan ram bilgisi
• lspci -tv : PCI cihazlarını listeler
• lsusb -tv : USB cihazlarını listeler
• dmidecode : BIOS donanım bilgisi
• hdparm -i /dev/sda : Disk hakkında bilgi verir
• hdparm -tT /dev/sda : Kullanılan disk için okuma hız testi
• badblocks -s /dev/sda : Ulaşılamayan block tespiti

Kullanıcılar

• cat /etc/passwd : Tüm kullanıcıları listeler
• id : Kullanıcı id bilgisi
• last : Sisteme en son giriş yapmış kullanıcıların bugünden geriye doğru listesi
• who : Sisteme kayıtlı kullanıcılar
• groupadd : Sistemde yeni bir grup oluşturur
• useradd yakup : Sisteme yakup isimli bir kullanıcı ekler
• userdel yakup : Sistemden yakup isimli kulllanıcıyı siler
• usermod : Kullanıcı izinlerini değiştirme

Dosya Komutları

• ls -la : Dosyaları listeler (a gizli olanlar, l detaylı)
• pwd : Mevcut dizin gösterir
• mkdir : Dizin oluşturur
• rm : Dosya silme
• rm -r : Dizin sil(alt dizinlerde dahil)
• rm -f : Sormadan siler
• rm -rf : Dizini ve alt dizinleri sormadan siler
• cp : Dosyayı kopyala
• cp -r home1 home2 : home1 isimli dizini home2 ye taşı yoksa kapyala
• mv : Dosyaları taşıma
• ln -s “/home/yakup/bgpdump” /usr/local/bin : bin klasörüne bgpdump uygulaması için kısayol oluşturur
• touch : Dosya oluştur
• cat : Dosya içeriğinin tümünü oku
• more : Dosyanın içeriğini sayfalayarak göster
• head : Dosya içeriğinin ilk 10 satırını göster
• tail : Dosya içeriğinin son 10 satırını göster
• tail -f : Dosyanın içeriğinin son 10 satırını anlık gösterir

İşlem Komutları

• ps : Çalışan süreçler
• ps aux | grep uygulama adı : Adı verilen uygulamanın çalışan süreçleri
• pmap -x PID : İşlemin bellek haritası
• top : Temel sistem durumu, çalışmakta olan süreçler ne kadar bellek/işlemci kullandıkları
• kill : İşlemi bitir
• killall : Bütün işlemleri bitir
• pkill -f telnet : İşlemi bitir
• bg : Durdurulmuş işleme arkaplanda devam et
• fg : Arkaplanda yapılan işlemi ön plana getir

İzinler

• chattr +i dosyaadı : Dosyalar silinemez dokunulmaz olur
• chattr -i dosyaadı : Dosya dokunulmazlığını kaldırma
• chattr +a dosyaadı : Varolan satırları korur, altına satır eklenmesine izin verir.
• lsattr dosyadı : Chattr komutu geçerli olmuşmu diye kontrol edilir
• chmod 777 : Her şey okunabilir, yazılabilir ve çalıştırılabilir
• chmod 644 : Sadece okunabilir
• chmod 755 : Sadece sahibi okur, yazar ve çalıştırılabilir
• chown owner-user : Dosyanın sahibini değiştirir
• chown owner-user:owner-group : Dosyanın sahibini ve grubunu değiştirir
• chown -R kullanıcıadı:kulllanıcıadı dizin/dosya : Kullanıcıya dizinleriyle birlikte erişim izni verir

Ağ Komutları

• ip addr show : Tüm network interfaceslerini listeler ve ip adreslerini gösterir
• ip address add 192.168.0.2 dev enp4so : Belirtilen interfaces ip adresi ekler
• ip link set <interface> up : Ağ arayüzünü aktifleştirir.
• ip link set <interface> down : Ağ arayüzünü pasifleştirir.
• ethool enp4s0 : Ethernetin durumu hakkında bilgi verir.
• ping 192.168.0.2 : Belirtilen ip adresine echo isteği yollar.
• dig example.com : Alan adı hakkında DNS bilgisini verir.
• dig -x : Geriye doğru arama işlemi.
• host example.com : Host adını alıp makine adına bakar.
• hostname -i : Yerel ip adresini gösterir.
• wget : Belirtilen adresten dosya indirir.
• netstat -tulpn : Aktid dinlenilen portları listeler.
• ip a : Bilgisayardaki bulunan interfaces elamanları listeler.
• echo “1” > /proc/sys/net/ipv4/ip_forward : IP Yönlendirmeyi aktif eder, sistemi routere çevirir
• echo “1.1.1.1” > /etc/resolv.onf : Sistem Cloudflare DNS kullanılır.

Arşivleme Komutları

• tar -cf homebackup.tar home : homebackup.tar adlı bir arşiv dosyası oluşturur
• tar -xf homebackup.tar : homebackup.tar adlı arşivi ayrıştırır
• tar -czf homebackup.tar.gz home : gzip sıkıştırması kullanılarak arşiv oluşturur
• gzip home : home.gz olarak arşiv dosyası oluşturur
• unzip abc.zip : Zip dosyasını çıkartır.
• zipgrep *.txt abcd.zip : Zipp içerisinde txt dosyalarını arar
• tar xjf archive.tar.bz2 : tar.bz2 dosyasını çıkartır
• tar ztvf home.tar.gz | grep abc : tar.gz içinde arama yapar
• gzip -d home.gz : gzip dosyasını çıkartır
• zgrep ‘abc’ /var/log/maillog*.gz : Log dosyası içinde çıkartmadan arama imkanı sağlar

Kurulum (Debian)

• apt-get install paket_adi : Debian tabanlı sistemlerde paketi kurar
• apt-get purge paket-adı : Debian tabanlı sistemleri paketi kaldırır

Derleme Komutları

• ./configure
• make
• make install

Temelde tüm derleme işlemleri bu komutlar aracılığı ile yapılmaktadır.

Arama Komutları

• find -name “yakup*” : Adında yakup geçen tüm dosyaları bulur
• find . -type f -size +100k : 100k dan büyük olan dosyaları aratır
• find . -type f -size +100k -a -size -110k : 100k ve 110k arasında dosyaları aratır
• sed : akış editörü ve text manipülasyonu
• grep ifade dosya : Dosya içerisinde geçen ifadeyi aratır
• grep -r ifade dosya : Özyineli olarak belirtilen ifadeyi aratır
• locate dosya : Belirtilen dosyayı aratır.

SSH

• ssh kullanıcı@host : Belirtilen makineye bağlanır
• ssh kullanıcı@host -p port : Belirtilen makineye belirtilen port ile bağlanır
• telnet host : Telnet portu ile makineye bağlanır

Dosya Transferi

• scp kullanıcı@host:aktarılıcakdosya.txt /home/yakup : Belirtilen makineye dosya transferi yapar
• rsync -a /home/mertcan /yedekler : Kaynak ile hedef arasında senkronizasyonu sağlar

Disk Kullanımı

• du -ah : Dizinlerin kullandıkları alanı okunaklı olarak gösterir
• du -sh : Dizinin kullandığı toplan alanı gösterir
• df -h : Diskler hakkındaki son durum görülür
• df -i : Boş inode durumu görüntülenir
• findmnt : Dosya sistemindeki bağlı tüm dizinleri detaylı bir şekilde gösterir
• mount /dev/sda/ /mnt : Diski /mnt ye bağlar

Dizin Komutları

• cd : Birinci seviye dizine gider
• cd -: Bir önceki dizine döner
• cd ~ : Home dizinene geçer
• cd .. : Bir üst dizine gider
• cd dizin : Belirtilen dizine gider

Bonus

• history -c : Komut satır geçmişini temizler
• clamscan -r -z — remove — verbose /home : Virüs tarama ve silme işlemi
• du -h — max-depth=1 | sort -hr : Dizinlerin toplam boyutlarını gösterir
• find /home/mertcan/ -type -f -exec grep -H ‘yazı’ {} ; Dizin içerisinde yaziyı aratır
• dd if=debain.iso of=/dev/sdb : Iso kalıbını USB veya DVD ye yazdırma
• shred -verbose -random-source=/dev/zero -iterations=5 /dev/sda: Ultra güvenli disk silme
• find -type f -exec chmod 644 {} ; Tüm dosya izinlerini 644 yapar.
• openvpn — config client.ovpn: VPN sunucusuna bağlantı sağlar
• sensors : Donanım parçalaırnın ısılarını verir.
• gcc -o output input.c : C kodunu derler
• rdesktop x.x.x.x : RDP bağlantısını sağlar
• ssh root@x.x.x.x | cat /dev/null > ~/.bash_history : Bash geçmişini temizler.

Bu yazımızda Temel Linux Komutları ve Terminal Kısayol Tuş’ları kullanımı ile ilgili bilgiler vermeye çalıştım.

Başka bir yazıda görüşmek üzere :))

Kaynakça

1-) https://www.hostinger.com/tutorials/linux-commands

2-) https://mertcangokgoz.com/temel-linux-komutlari/

3-) https://wiki.ubuntu-tr.net/index.php?title=Temel_Linux_komutlar%C4%B1

4-) https://maker.pro/linux/tutorial/basic-linux-commands-for-beginners

5-) https://www.webservertalk.com/linux-list-users-commands-syntax/

<< Önceki Yazı

Sonraki Yazı >>